Abhazya Krallığı (Gürcüce: აფხაზთა სამეფო, apkhazta samepo, "Aphazların Krallığı"), ayrıca Abasgia ya da Egrisi-Abhazya olarak da bilinir, 780 yılından 1008 yılında birleşmiş Gürcistan Krallığı çatısı altında hanedan verasetiyle Tao-Klarceti Krallığı ile birleşmesine kadar Kafkasya'da hüküm sürmüş Orta Çağ feodal devletiydi. Bizans kaynaklarına göre Abhazya Krallığı 10. yüzyılın başlarında, Haldia Thema'sı sınırlarından Nikopsis Irmağı ağzına kadar Karadeniz kıyısında üç bin Antik Yunan mili boyunca uzanan ve arkadan Kafkas Dağları ile çevrili bölgeye hakimdi.
Klasik kaynaklarda Abhazya ya da Abasgia, Bizans otoritesi altında bir prenslikti. Prenslik, Karadeniz kıyısı boyunca günümüz Gürcistan'ın kuzeybatı bölgesi (ihtilaflı Abhazya Cumhuriyeti) ve bugünkü Rusya'nın Krasnodar Kray bölgesine doğru uzanıyordu. Başkenti Anakopya idi. Abhazya etkin bir biçimde Bizans valisi olarak görev yapan nesilden nesle geçen arkhon adı verilen yöneticiler tarafından yönetiliyordu. Prenslik büyük ölçüde Hristiyandı ve Pityus şehri direkt olarak Konstantinopolis Patrikhanesi'ne bağlı başpiskoposluk makamıydı. Bir başka Abasgia episkopali Soteropolis idi.1
735'de Gürcü krallıklarına karşı Arap generali Mervan tarafından büyük bir sefer başlatıldı. Araplar 736 yılında Abhazya'ya çekilmiş Gürcü prenslerinin -Miriani ve Arçil kardeşler- peşindeydiler. Dizanteri ve seller gibi afetler ile birlikte Arkhon I. Leon ve İberyalı ve Lazikalı müttefiklerinin inatçı direnişi işgalcileri geri çekilmeye zorladı. I. Leon daha sonra Mirian'ın kız kardeşi ile evlendi ve bir varis, II. Leon 770'li yıllarda Lazika'yı elde etmek için bu hanedan birliğini kullandı. Muhtemelen bu yeni devlet Lazika'nın (Gürcü kaynaklarında Egrisi) ardılı kabul edilerek bazı çağdaş Gürcü (Gürcü Kralları'nın Hayatı, Leonti Mroveli) ve Ermeni (Ermenistan Tarihi, Hovannes Drashanakerttsi) kroniklerinde Egrisi (Lazika) olarak ifade edilmeye devam etti.
Arap işgallerine karşı yapılan başarılı savunma ve yeni toprakların ele geçirilmesiyle beraber, Abhazya prensleri Bizans İmparatorluğu'ndan daha fazla otonomi elde etmek için yeterli güce sahip oldu. II. Leon tahminen 778 yılında Hazarlar'ın desteğiyle tamamıyla bağımsızlığını kazandı ve "Abhazların Kralı" unvanını alarak başkentini Gürcü şehri Kutaisi'ye taşıdı. Gürcü kroniklerine göre Leon krallığını sekiz dükalığa böldü: Abhazya, Tsuhumi, Bedia, Guria, Raça, Takveri, Svaneti, Argveti ve Kutaisi.2 Krallık Leon'un saltanatı döneminde kuruluş aşamasındaydı ve bu yüzden krallığın sınırlarını doğuya genişletmek konusunda daha az aktifti. Krallığın bağımsızlığını kazanmasından sonra kiliseye olan bağımlılık esas problem haline geldi. 9. yüzyılın başlarında Abhazya Kilisesi Konstantinopolis ile bağlarını koparttı ve Mtsheta Katolikosluğu'nun otoritesini tanıdı; Bizans'ın Abhazya üzerinde etkisi azaldığı ve doktrin farklılıkları kaybolduğu için kilisenin dili Yunanca'dan Gürcüce'ye değişti.3
Abhazya Krallığı'nın altın çağı 850 ve 950 yılları arasındaydı. I. Giorgi'nin (864 - 871) tahta geçmesiyle krallığın yayılmacı eğilimi arttı ve krallık doğuya yayılmaya başladı. Abhazya Kralları Kartli Dükalığı'nı (Merkez ve Doğu Gürcistan'ın bir parçası) kontrol altına aldı ve Ermeniler ve Gürcü Bagrationilerin devlet işlerine müdahale etti. III. Konstantin (894 - 923) yaklaşık 978 yılında krallığın sınırlarını Arap kontrolündeki Tiflis'e yakınlaştırarak Kartli'nin önemli bir bölümünü ele geçirdi. Kısa bir süreliğine Doğu Gürcistan'daki Kaheti ve Hereti Krallıkları da Abhazya hakimiyetini tanıdı. III. Konstantin ayrıca Alanya Krallığı'nın Hristiyanlaşmasını destekleyerek etki alanını yaymaya çalıştı. Oğlu II. Giorgi'nin (923 - 957) saltanatı döneminde Abhazya Krallığı'nın altın çağı başladı. Giorgi ayrıca Ortodoks Hristiyanlık'ın destekçisi ve Gürcü Hristiyan kültürünün azizi olarak bilinir. Giorgi Konstantinopolis'in şükranlarını kazanarak Hristiyanlığın Alanya'da resmi din ilan edilmesini desteklemişti. Çağdaş Gürcü kaynakları onu "Kiliselerin Kurucusu" olarak bilir. Ancak Giorgi'nin halefleri krallığın gücünü ve bütünlüğünü korumayamadılar. III. Leon'un (960-969) saltanatı sırasında Kaheti ve Hereti Abhazya'nın kontrolünden çıktılar. III. Demetre'nin (969-976) saltanatı sırasında feodaller isyan etmeye başladı ve şiddetli iç savaşlar patlak verdi. Kral III. Teodosius'un (975 - 978) döneminde krallıkta tamamen anarşi ortamı hakimdi.
Zamanla Güney Kafkasya'daki hegemonya, Tao-Klarceti hükümdarları Bagrationilere geçti. 978'de varisi bulunmayan III. Teodos'un yeğeni (kız kardeşinin oğlu) Bagrationi prensi III. Bagrat, üvey babası III. Davit'in desteğiyle Abhazya tahtına çıktı. Bagrat'ın hem Bagrationilere, hem de Abhazya hanedanına dayanan soyu büyüyen iç savaşlardan bıkmış kraliyet asilleri için onu kabul edilir bir varis adayı yaptı. 1008 yılında Bagrat, babası Gurgen'in vefatından sonra "İberya Kralı" olarak tahta çıktı. Böylece bu iki krallık, pratikte birleşmiş bir Gürcistan monarşisinin kuruluşuna ön ayak oldu. Sonuç olarak iki krallık Gürcistan Krallığı çatısı altında hanedan veraseti ile birleşmiş oldu.
| Kral | Saltanat tarihi | Hanedan |
|---|---|---|
| 1. II. Leon | 780 - 828 | Ançabadze |
| 2. II. Teodos | 828 - 855 | Ançabadze |
| 3. II. Demetre | 855 - 864 | Ançabadze |
| 4. I. Giorgi | 864 - 871 | Ançabadze |
| 5. İvane Şavliani | 871 - 873 | Şavliani |
| 6. Adarnase Şavliani | 887 - 893 | Şavliani |
| 8. I. Bagrat | 882 - 894 | Ançabadze |
| 9. III. Konstantine | 894 - 923 | Ançabadze |
| 10. II. Giorgi | 923 - 957 | Ançabadze |
| 11. III. Leon | 957 - 967 | Ançabadze |
| 12. III. Demetre | 967 - 975 | Ançabadze |
| 13. III. Teodos | 975 - 978 | Ançabadze |
| 14. II. Bagrat | 978 - 1008 | Bagrationi |
Dosya:Bediacup.jpg|II. Bagrat tarafından Bedia Katedrali'ne bağışlanan Bedia Kadehi Gürcü metal sanatının önemli bir parçasıdır, yaklaşık MS 999. Dosya:Mokva cathedral.jpg|Mokvi Katedrali 10. yüzyılda Kral II. Leon döneminde inşa edilmiştir. Dosya:2014 Nowy Aton, Cerkiew św. Szymona Apostoła (06).jpg|Simon Zealotes Kilisesi 9.-10. yüzyıllar arasında Yeni Afon'da inşa edildi. File:Bzyb church.jpg|9. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilen Bzıb Kilisesi File:Pitsunda cathedral.jpg|10. yüzyılın sonunda Kral II. Bagrat tarafından yaptırılan Pitsunda Katedrali File:Lykhny temple.jpg|10. yüzyılda inşa edilen Lihni Kilisesi. File:Martvili_Monastery_(3).jpg%7CKral II. Giorgi tarafından yaptırılan Çkondidi Katedrali, 10. yüzyıl File:George of Abkhazia cross.jpg|Kral II. Giorgi'nin haçı, 10. yüzyıl File:2014_Suchum,_Pozostałości_zamku_Bagrata_(02).jpg|Bagrat'ın Kalesi'nin kalıntıları. File:Kumurdo_Cathedral.jpg|Kumurdo Katedrali, 964 yılında Kral III. Leon döneminde Piskopos İoane tarafından yaptırılmıştır.
Alexei Zverev, Ethnic Conflicts in the Caucasus 1988-1994, in B. Coppieters (ed.), Contested Borders in the Caucasus, Brussels: VUBPress, 1996
Graham Smith, Edward A Allworth, Vivien A Law, Annette Bohr, Andrew Wilson, Nation-Building in the Post-Soviet Borderlands: The Politics of National Identities, Cambridge University Press (September 10, 1998), ISBN 0-521-59968-7
Center for Citizen Peacebuilding, Aspects of the Georgian-Abkhazian Conflict
Вахушти Багратиони. История царства грузинского. Жизнь Эгриси, Абхазети или Имерети. Ч.1
S. H. Rapp, Studies In Medieval Georgian Historiography: Early Texts And Eurasian Contexts, Peeters Bvba (September 25, 2003) ISBN 90-429-1318-5
Conflicting Narratives in Abkhazia and Georgia. Different Visions of the Same History and the Quest for Objectivity, an article by Levan Gigineishvili, 2003
The Role of Historiography in the Abkhazo-Georgian Conflict, an article by Seiichi Kitagawa, 1996
History of Abkhazia. Medieval Abkhazia: 620-1221 by Andrew Andersen
Georgiy I Mirsky, G I Mirskii, On Ruins of Empire: Ethnicity and Nationalism in the Former Soviet Union (Contributions in Political Science), Greenwood Press (January 30, 1997) ISBN 0-313-30044-5
Ronald Grigor Suny, The Making of the Georgian Nation: 2nd edition (December 1994), Indiana University Press, ISBN 0-253-20915-3, page 45
Robert W. Thomson (translator), Rewriting Caucasian History: The Medieval Armenian Adaptation of the Georgian Chronicles: The Original Georgian Texts and Armenian Adaptation (Oxford Oriental Monographs), Oxford University Press, USA (June 27, 1996), ISBN 0-19-826373-2
Toumanoff, Cyril, Chronology of the Kings of Abasgia and other Problems // Le Museon, 69 (1956), S. 73-90.
Orijinal kaynak: abhazya krallığı. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Annuario Pontificio 2013 (Libreria Editrice Vaticana, 2013, ), p. 975 ↩
Vakhushti Bagrationi, The History of Egrisi, Abkhazeti or Imereti, part 1. ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page